Kontèks Istorik
Ayiti, nan istwa li, te konnen plizyè santèn ane rezistans kont envazyon ak okipasyon anba peyi ak konpayi etranje. Moun dwe konprann opozisyon kominotè ki genyen kont eksplwatasyon min yo nan kontèks sa a. Menm si istorik sa pa prezante tout evennman ki genyen yon siyifikasyon istorik an Ayiti, li prezante evennman kle nan istwa Ayiti, patikilyèman lit pèp ayisyen an kont enjerans etranjè epi pou rive nan otodetèminasyon kote pèp la granmoun tèt li. Dokiman PDF sa se youn zouti edikatif ki prezante evènman an Ayiti ki komanse ak kolonolizasyon epi rive jiska jounen jodi a. Dokiman sa kreye atravè tentevyou ak militan, akademik, ansanm ak manm sosyete sivil ayisyen nan.
“Gen yon lespri ki kanpe an kwa devan aktivite ekstraksyon an Ayiti, sòti sou pèp kasik yo jouk jodi a.”
- Sabine Lamour
“Kolonizasyon panyòl, rezistans tayino ak lò nan tè
Kolon panyòl yo te rive an Ayiti, yon mo YTayino ki vle di “tè ki gen mòn ki wo,” nan lane 1942. Yo mete nan eskavaj, maltrete epi touye pèp endijèn tayino a. Panyòl yo te mete pèp tayino a nan esklavaj pou yo te kapab eksplwate epi ekstrè lò, sa ki te fini ak jizman lò alivyonè zile a, nan lane 1520. Pèp tayino a te fè rezistans ak kolonizasyon panyòl la. Nan lane 1520 yo, te genyen plis pase 3 000 Tayino ki t ap batay epi rive jwenn libète yo epi pran kontwòl rejyon Ayiti a pandan plis pase yon dizèn lane. Kòm konsekans, britalite kontinyèl kolonizasyon panyòl la, kolon panyòl yo te prèske fin detwi pèp tayino a.”
“Premye Eksplwatasyon Endistriyèl Metal
Nan lane 1944, konpayi ki rele Reynolds Haitian Mines, Inc. te rive genyen yon monopòl esklizif pou eksplwate boksit ansanm ak yon konsesyon pou eksplwate min tou prè vil Miragwàn. Eksplwatasyon minyè a te kòmanse nan lane 1956 epi te fini nan lane 1982 aprè konpayi a te fin fè ekstraksyon pifò boksit ki te genyen nan zòn nan. Pandan plizyè dizèn ane li t ap fonksyone yo, Reynolds Haitian Mines te deplase plizyè milye fanmi epi li pa t pote twòp avantaj pase sa pou pèp ayisyen an. Òganizasyon ki rele Haiti Grassroots Watch te fè konnen konpayi a te konstwi yon wout plis pase 8 mil (oswa 12.8 kilomèt) epi li pa t anplwaye plis pase 300 ayisyen, ki pa te touche yon salè ki te pèmèt yo viv.
”
“Konpayi kanadyen k ap eksplwate kwiv
Konpayi ki rele Société d’Exploitation et de Développement Économique et Naturel (SEDREN), yon konpayi Kanadyen, te eksplwate epi ekspòte pou plis pase $83.5 milyon dola ameriken kwiv ki soti an Ayiti. Daprè Haiti Grassroots Watch, min nan te anplwaye sèlman 500 pou rive 600 Ayisyen, yo tout te touche salè minimòm.
”
“Kreyasyon pi gwo mouvman peyizan an Ayiti
Tèt Kole Ti Peyizan Ayisyen, moun te konnen sou non Tèt Ansanm, te kòmanse òganize peyizan yo, kòmanse travay yo nan Nòdwès Ayiti nan lane 1970. Tèt Kole elaji prezans li atravè nasyon an. Mouvman desantralize peyizan an te genyen yon pwogram komen ki se batay pou enterè majorite ki pòv la. Yo te jwe yon wòl enpòtan nan mete fen nan diktati Duvalier yo nan lane 1986. Rive jodi a, mouvman an te mande pou genyen chanjman estriktirèl pou amelyore lavi peyizan yo, obligasyon pou rann kont pou asasina politik ki fèt sou peyizan yo, ak patisipasyon dirèk peyizan yo nan desizyon k ap pran ak nan nivo gouvènans.
”
“PNUD konfime gen gwo resous mineral an Ayiti
Pwogram Nasyonzini pou Devlopman (PNUD) te kòmanse evalye depo lò peyi Dayiti epi te kreye Institut National de Ressources Minérales” (INAREM) nan lane 1975. Pwojè a te kontinye pou rive jiska lane 1990 yo. Ankèt PNUD la te revele gwo kantite kwiv, lò ak ajan.
”
“Gouvènman ayisyen an kòmanse bay pèmi pou fè eksplorasyon minyè
Apati lane 2006, gouvènman ayisyen an te kòmanse bay kat (4) konpayi etranje pèmi pou fè eksplorasyon minyè - Majescor Resources Inc., VCS Mining LLC, Newmont Mining Corporation, ak Eurasian Minerals Inc. Menm si anpil nan pèmi sa yo te chanje men, Newmont se konpayi ki kontinye genyen pifò pèmi eksplorasyon minyè an Ayiti./p>
”
“Konpayi kanadyen ak ameriken envesti plizyè dizèn milyon dola nan Eksplorasyon Lò an Ayiti
San gwo siveyans gouvènman an, konpayi kanadyen ak ameriken ki rele Newmont, Majescor, ak VCS Mining, te depanse pou pi piti $30 milyon dola ameriken pou fè eksplorasyon pou chèche min lò. Gouvènman Martelly a te fè pwomosyon eksplwatasyon minyè kòm mwayen nesesè pou genyen kwasans ekonomik an Ayiti, malgre preyokipasyon ki fè konnen “se moun rich ki vini ak ekipman sofistike pou fouye tè a. Moun k ap viv sou tè a menm rete pòv, pandan rich yo ap vin pi rich.”
”
“IFC envesti plizyè milyon dola nan eksplorasyon an Ayiti
Enstitisyon ki rele International Finance Corporation (IFC), ki se bra sektè prive Gwoup Bank Mondyal, te envesti $10.3 milyon dola nan konpayi kanadyen ki rele Eurasian Minerals – ki se yon patnè ki t ap opere nan tèt kole ak Newmont an Ayiti – pou sipòte travay eksplorasyon ak pwospeksyon an Ayiti. IFC ap souvan sipòte konpayi pou fè eksplorasyon minrè pandan Bank Mondyal ap revize lwa minyè gouvènman an pou rann li pi favorab pou envestisman.
”
“Gen pèmi eksplwatasyon minyè ki bay, ki vyole lwa ayisyen yo
Gouvènman ayisyen an te bay pèmi ki otorize konpayi yo kòmanse konstwi enfrastrikti minyè pou eksplwate lò ak kwiv. Sena a te fè konnen pèmi sa yo vyole konstitisyon ayisyen an paske yo te bay pèmi yo sou baz kontra ant gouvènman an ak konpayi a, epi ki pa t respekte egzijans konstitisyon an. Konstitisyon ayisyen an egzije pou konvansyon yo ratifye nan Palman an, epi yo pa t janm ratifye konvansyon minyè yo.
”
“Rezolisyon Sena a pou yon moratwa sou eksplwatasyon minyè
Nan mwa fevriye 2013, Sena ayisyen an te pran yon rezolisyon pou mande yon moratwa sou eksplwatasyon minyè poutèt danje eksplwatasyon minyè reprezante pou anviwonnman an ak preyokipasyon yo genyen sou jan pwosesis pou te bay pèmi yo te dewoule. Menm si moratwa pa genyen fòs lalwa–li pa t ratifye–li sanble lakòz dekourajman nan devlopman sektè eksplwatasyon minyè metal an Ayiti.
”
“Bank Mondyal redefini lwa minyè a an Ayiti
Yon gwoup travay ki gen plizyè ministè nan gouvènman ayisyen an ak espè Bank Mondyal te kòmanse re-ekri lwa sou eksplwatasyon minyè an Ayiti. Mank transparans ki genyen nan pwosesis la te pouse gwoup k ap defann dwa yo pou depoze yon plent devan Panèl Enspeksyon ki nan Bank Mondyal nan lane 2015. Panèl Enspeksyon an te twouve preyokipasyon yo “grav epi lejitim” men li te finalman refize mennen ankèt sou plent lan pou rezon teknik. Konpayi eksplwatasyon minyè yo mete aktivite minyè yo sou estati rejim siveyans ak antretyen.
”
“Pwojè lwa eksplwatasyon minyè te depoze devan Palman an
Premye vèsyon pwojè lwa eksplwatasyon minyè a te depoze devan Palman nan lane 2017. Pa gen okenn nouvèl oswa mouvman sou pwojè lwa sa a depi nan lane 2017.
”